چه عواملی باعث لک پوستی می‌شوند؟
لک‌های پوستی عبارتند از نقاط یا لکه‌های تیره تر از پوست که معمولا به رنگ‌های قهوه‌ای روشن یا تیره، مایل به خاکستری و حتی سیاه روی پوست دیده می‌شوند.
بیشتر لک‌ها در معرض نور آفتاب در قسمت‌هایی مثل صورت، گردن، ساعد و پشت دست‌ها ایجاد می‌شوند. لک انواع مختلفی دارد که شامل کک‌ومک، لنتیگو، انواع خال‌ها، لک‌های حاملگی، لک‌های ناشی از آفتاب، لک‌های ایجاد شده به دنبال ضایعات پوستی یا هر نوع التهاب پوستی، لک‌های پیری و نهایتاً سرطان‌های پوستی است. اغلب سرطان‌های پوست در ابتدا به صورت لک نمایان می‌شوند.
به بررسی چند نوع شایع از لکه‌های پوستی می‌پردازیم:
کک‌ومک
لکه‌های کوچک یک تا سه میلیمتری گرد یا بیضی‌شکل است که به رنگ قهوه‌ای روشن و تیره در پوست ایجاد می‌شود.
معمولاً در قسمت‌هایی از پوست که در معرض نور آفتاب قرار می‌گیرد، مثل صورت، پشت دست‌ها، ساعد، گردن و سینه به وجود می‌آید.
کک و مک در هر سنی ممکن است ایجاد شود، ولی بیشتر در سنین بچگی و جوانی، در افراد با پوست روشن خصوصا اگر موهای قرمزرنگ داشته باشند، بروز می‌کند.
در فصل بهار و تابستان کک و مک بیشتر بروز پیدا می‌کند و یا اگر فرد به آن مبتلا باشد، پررنگ‌تر می‌شود و در ماه‌های زمستان از بین رفته یا رنگ آنها روشن‌تر می‌شود.
در بروز کک‌ومک عوامل ژنتیکی کاملا دخیل است، ولی عوامل محیطی خصوصا نور آفتاب در بروز و تشدید آن کاملا اثر دارد. عوامل هورمونی هم در بروز آن نقش دارند، مثلا بعضی خانم‌هایی که باردار می‌شوند یا افرادی که به سن بلوغ می‌رسند، افزایش تعداد کک ومک را کاملا حس می‌کنند. در مواردی هم استرس و تنش‌های عصبی باعث تشدید کک‌ومک در افراد مستعد می‌شود.
لکه های حاملگی یا ملاسما
به آن لکه هورمونی هم می‌گویند. این لکه ابتدا به صورت لکه‌های قهوه‌ای کم‌رنگ (بزرگ‌تر از کک‌ومک) ظاهر می‌شود و به تدریج اندازه‌اش بزرگ‌تر و رنگش تیره‌تر می‌شود و گاهی در موارد شدید مناطق وسیعی از صورت (مثل گونه‌ها یا بینی یا پیشانی) را می‌پوشاند.
همانند کک ومک سه علت ژنتیک، هورمون و نور آفتاب در بروز و تشدید آن دخیل است، ولی بر خلاف کک ومک، در ملاسما نقش عوامل هورمونی بارزتر و آشکارتر است، مثلا دیده شده فردی که اصلا دچار این لک‌ها نبوده است، ولی بعد از ازدواج و استفاده از قرص‌های ضدبارداری یا هنگام بارداری مبتلا به این لکه‌ها می‌شود و بعد از آن اگر فرد مصرف قرص را ادامه دهد یا در معرض نور افتاب قرار گیرد، شدت و وسعت این لکه‌ها بیشتر و بیشتر می‌شود.
لکه های ناشی از جای جوش
بعضی از افراد مبتلا به آکنه یا جوش، دچار لکه‌های بعد از بهبودی جوش می‌شوند. به این ترتیب که فرد ابتدا دچار جوش‌های قرمز یا چرکی می‌شود و به مرور زمان وقتی جوش‌ها خشک می‌شوند، لک قهوه‌ای یا بعضا لک قرمز به جای می‌گذارد، خصوصا اگر فرد جوش خود را دستکاری کند، احتمال بروز لک قهوه‌ای یا لک تیره بعد از جوش زیاد می‌شود.
در بسیاری از این افراد این حالت یعنی گذاشتن لک بعد از جوش، به دلیل زمینه ارثی هم است، خصوصا در مورد لکه‌های قرمز بعد از جوش، چرا که دیده شده افرادی بدون آن که جوش خود را دستکاری کنند، دچار اسکارها و لکه‌های قرمز (گاهی لکه قهوه‌ای) بعد از بهبودی جوش می‌شوند.
در ضمن نوع جوش هم در گذاشتن لک اثر دارد، مثلا جوش‌های عمیق و کیستی و چرکی احتمال بیشتری برای گذاشتن جای لک دارند.
دوام و مدت جوش هم در ایجاد لک بعد از جوش موثر است، مثلا در کسی که جوش‌های صورت خود را درمان نمی‌کند (عدم مراجعه به پزشک) و جوش‌ها به مدت طولانی باقی می‌مانند، احتمال بروز لک زیاد می‌شود، خصوصا اگر شخص در معرض نور آفتاب قرار گیرد.
پس عوامل متعددی در ایجاد لک بعد از جوش دخیل است و در یک فرد ممکن است یک یا چند تا از عوامل ذکر شده، در بروز لک بعد از جوش دخیل باشند.
لکه‌های بعد از زخم یا التهاب پوست
بعضی از بیماری‌های پوستی که به صورت التهاب‌های پوستی و لکه‌های قرمز یا قهوه‌ای خارش‌دار آغاز می‌شوند، به مرور زمان بعد از فروکش کردن التهاب پوست، لکه‌های قهوه‌ای بر جای می‌گذارند یا کسانی‌که دچار یک زخم در پوست می‌شوند، بعد از بهبودی زخم پوستی، دچار لکه‌های قهوه‌ای تیره نامنظم می‌شوند .
فرآوری : زهره لطیفی
بخش سلامت تبیان
منابع :
ایران سلامت - دکتر مرتضی رضیعی، متخصص پوست و مو
سیمرغ
سایت دکتر ژینوس میلانی – متخصص پوست و مو
